Half maart mogen we weer naar de stembus. Maar heeft onze lokale stem ook invloed op het gemeentelijke belastingbeleid? Politieke verschuivingen bij gemeenteraadsverkiezingen blijken geen enkele invloed te hebben op de hoogte of de verdeling van de lokale lasten, blijkt uit onderzoek van Maarten Allers en Harm Rienks.

Vaak wordt gedacht dat linkse partijen kiezen voor hogere belastingen en uitgebreidere voorzieningen voor inwoners. Rechtse partijen zouden daarentegen juist kiezen voor lagere belastingen en een kleine overheid. Allers en Rienks zetten vraagtekens bij deze aannames. Ze bestudeerden de periode 1998 – 2021, waarin 6 keer gemeenteraadsverkiezingen zijn gehouden. In die periode zijn de samenstellingen van de raad en het college regelmatig veranderd. Deze samenstellingsveranderingen zou je - op basis van de aannames over de voorkeuren van linkse en rechtse partijen - terug moeten zien in de lokale lasten.

De politieke samenstelling van gemeenteraden of colleges bleek echter geen enkel effect te hebben op de hoogte van de gemeentelijke belastingen. Ook de manier waarop de lasten worden verdeeld tussen bijvoorbeeld huurders en eigenwoningbezitters wordt er niet door beïnvloed. Welke samenstellingsveranderingen er ook plaatsvinden - groei voor de VVD, groei voor de SP, groei voor de rechtse partijen als geheel of groei voor de linkse partijen als geheel - het belastingbeleid wordt niet bijgestuurd.

Dit roept vragen op over de lokale democratie. Een van de fundamentele politieke keuzes waarover burgers zich tijdens gemeenteraadsverkiezingen kunnen uitspreken is de hoogte van de overheidsuitgaven en de bijbehorende lasten voor de burger. Als onze stem daar geen invloed op heeft, hebben kiezers op andere terreinen dan wél invloed? Gemeenten zijn medeverantwoordelijk voor essentiële beleidsopgaven, zoals de energietransitie en de woningbouw. Die opgaven stellen hoge eisen aan de lokale democratie.

Het volledige onderzoeksrapport is hier te vinden. Een samenvatting is verschenen in ESB.

10 maart 2022