In 2022 betalen huishoudens meer aan gemeente, provincie en waterschap dan in 2021. Een huishouden met een eigen woning betaalt dit jaar gemiddeld 1.486 euro, 2,9 procent meer dan vorig jaar. Huurders zijn in 2022 gemiddeld 893 euro kwijt aan lokale lasten, 1,9 procent meer dan vorig jaar. Dit blijkt uit de Atlas van de Lokale Lasten die het Centrum voor Onderzoek van de Lagere Overheden (COELO) vandaag presenteert.
De Atlas laat de ontwikkeling zien van gemeentelijke, provinciale en waterschapsbelastingen en is dit jaar voor het eerst geheel interactief online in te zien. Op de website staat ook een de Lokale lasten calculator waarmee iedereen heel eenvoudig de lasten in een bepaalde gemeente kan laten uitrekenen en vergelijken met die in een andere gemeente. Een pdf van het hele boek vindt u hier. Het persbericht kunt u hier zien.
Voor vragen kunt u contact opnemen met Corine Hoeben, 050-3633766 of mailen naar coelo@rug.nl
5 april 2022
Advies uitkeringsstelsel naar Kamer
Een belangrijk onderdeel van de financiële verhoudingen wordt gevormd door de uitkeringen waarmee decentrale overheden vanuit het Rijk worden bekostigd. Al langer leeft de behoefte om dit uitkeringsstelsel beter aan te laten sluiten bij de gewijzigde bestuurlijke verhoudingen.
In 2018 meldde de minister van BZK aan de Tweede Kamer dat er problemen waren met de decentralisatie-uitkering die zou werken als een semi-specifieke uitkering, met de druk die sommige convenanten zetten op de beleidsvrijheid van medeoverheden en met de verrommeling van het stelsel door de veelheid aan (weinig onderscheidende) uitkeringstypen. Daarbij kwam dat de Algemene Rekenkamer in 2019 en 2020 decentralisatie-uitkeringen uit het gemeentefonds en het provinciefonds als onrechtmatig bestempelde omdat er bestuurlijke afspraken aan waren verbonden, iets dat wettelijk niet mag.
Ook leek er behoefte te bestaan aan een nieuw te ontwikkelen uitkeringsvorm waarbij geen sprake is van verticale financiële verantwoording en waarbij meer beleidsvrijheid wordt gelaten aan decentrale overheden, bedoeld voor situaties waarin Rijk en decentrale overheden afspraken willen maken over het realiseren van een gezamenlijke opgave.
In opdracht van het ministerie van BZK en dat van Financiën heeft COELO, samen met onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen, de Vrije Universiteit en de Universiteit Maastricht, een adviesrapport geschreven over het uitkeringsstelsel.
De centrale vraag luidt:
Hoe moet de instrumentenkoffer (‘financiële instrumenten’) om middelen over te dragen aan decentrale overheden (naast de algemene uitkering) eruitzien?
Daarbij gaat het vooral om de volgende aspecten:
De mate waarin bestaande instrumenten (beter) gebruikt zouden kunnen worden;
De mate waarin aanvullende instrumenten nodig zijn;
Indien aanvullende instrumenten nodig zijn, hoe die vormgegeven zouden moeten worden.
Dit advies is nu aangeboden aan de Tweede Kamer. De onderzoekers komen met 12 concrete aanbevelingen. In de begeleidende brief schrijft de minister: “Het rapport is richtinggevend voor de verdere uitwerking van de gewenste en benodigde aanpassingen in het uitkeringsstelsel.”
Rechts stemmen of juist links: lokale lasten veranderen niet
Half maart mogen we weer naar de stembus. Maar heeft onze lokale stem ook invloed op het gemeentelijke belastingbeleid? Politieke verschuivingen bij gemeenteraadsverkiezingen blijken geen enkele invloed te hebben op de hoogte of de verdeling van de lokale lasten, blijkt uit onderzoek van Maarten Allers en Harm Rienks.
Vaak wordt gedacht dat linkse partijen kiezen voor hogere belastingen en uitgebreidere voorzieningen voor inwoners. Rechtse partijen zouden daarentegen juist kiezen voor lagere belastingen en een kleine overheid. Allers en Rienks zetten vraagtekens bij deze aannames. Ze bestudeerden de periode 1998 – 2021, waarin 6 keer gemeenteraadsverkiezingen zijn gehouden. In die periode zijn de samenstellingen van de raad en het college regelmatig veranderd. Deze samenstellingsveranderingen zou je - op basis van de aannames over de voorkeuren van linkse en rechtse partijen - terug moeten zien in de lokale lasten.
De politieke samenstelling van gemeenteraden of colleges bleek echter geen enkel effect te hebben op de hoogte van de gemeentelijke belastingen. Ook de manier waarop de lasten worden verdeeld tussen bijvoorbeeld huurders en eigenwoningbezitters wordt er niet door beïnvloed. Welke samenstellingsveranderingen er ook plaatsvinden - groei voor de VVD, groei voor de SP, groei voor de rechtse partijen als geheel of groei voor de linkse partijen als geheel - het belastingbeleid wordt niet bijgestuurd.
Dit roept vragen op over de lokale democratie. Een van de fundamentele politieke keuzes waarover burgers zich tijdens gemeenteraadsverkiezingen kunnen uitspreken is de hoogte van de overheidsuitgaven en de bijbehorende lasten voor de burger. Als onze stem daar geen invloed op heeft, hebben kiezers op andere terreinen dan wél invloed? Gemeenten zijn medeverantwoordelijk voor essentiële beleidsopgaven, zoals de energietransitie en de woningbouw. Die opgaven stellen hoge eisen aan de lokale democratie.
Gemeentelijke woonlasten deze raadsperiode jaarlijks meer dan 4 procent gestegen
De gemeentelijke woonlasten zijn sinds de laatste gemeenteraadsverkiezingen meer dan 4 procent per jaar gestegen. De ozb steeg gemiddeld 3,7 procent per jaar, de afvalstoffenheffing 6,2 procent en de rioolheffing 1,8 procent. Dit blijkt uit het rapport Ontwikkeling gemeentelijke woonlasten 2018-2022 dat vandaag verschijnt. Het rapport laat zien hoe de gemeentelijke woonlasten in de afgelopen raadsperiode en in het afgelopen jaar zijn veranderd. U vindt het persbericht hier. Het rapport vindt u hier. Voor vragen kunt u contact opnemen met Corine Hoeben 050-3633766
9 maart 2022
Minicollege Lokaal bestuur in perspectief
Straffen kiezers partijen af als hun politici betrokken zijn bij wangedrag? Of bestaat er niet zoiets als slechte publiciteit? Dit minicollege in de reeks Lokaal bestuur in perspectief geeft de antwoorden.
