De Atlas van de lokale lasten is een jaarlijks overzicht van de heffingen van gemeenten, provincies en waterschappen. De gegevens in deze atlas hebben betrekking op het jaar 2024. Bedragen zijn uitgedrukt in euro’s per jaar. Voor details over de precieze berekeningswijze van een en ander wordt verwezen naar de verantwoording.

De Atlas bestaat uit een aantal delen.

Landelijk overzicht

In deze atlas vindt u allereerst een landelijk overzicht van de hoogte en de ontwikkeling van de lokale lasten. Het behandelt achtereenvolgens de ontwikkeling van de tarieven van afzonderlijke decentrale heffingen op landelijk niveau, de gemiddelde verandering van de woonlasten voor huishoudens in 2024, de hoogte van de decentrale woonlasten in vergelijking met andere woonlasten voor eigenaar-bewoners,  de totale decentrale lasten voor standaardhuishoudens en bedrijven en de opbrengsten van decentrale heffingen. Ook wordt toegelicht wat het verband is tussen de verandering van de woz-waarde en de verandering van de ozb-tarieven.

Interactieve kaarten

In het tweede deel vindt u interactieve kaarten waar per gemeente, provincie en waterschappen tarieven zijn te vinden. Op de kaarten worden lage niveaus in blauw afgebeeld en hoge niveaus in rood. Hieraan ligt geen waardeoordeel ten grondslag over de wenselijkheid van bepaalde tariefniveaus of de ontwikkeling daarvan. Ook zijn kaarten opgenomen met de bedragen die in totaal worden betaald aan gemeente, provincie en waterschap.

Voor alle gemeenten worden de heffingssystematiek, tarieven en kwijtschelding uitgebreid in beeld gebracht voor de ozb, rioolheffing en afvalstoffenheffing. Ook wordt in beeld gebracht welke bedragen huurders en huiseigenaren in totaal per gemeente betalen. Hiernaast bevat de atlas onder meer kaarten over de toeristen-, honden- en parkeerbelasting.

Voor alle provincies vindt u het tarief van de opcenten, het bedrag dat wordt betaald voor een voorbeeldauto (personenauto van 1.250 kilo die rijdt op benzine) en de mutatie van het tarief.

Voor alle waterschappen worden de tarieven en mutaties van de zuiveringsheffing, ingezetenenheffing en heffing gebouwd weergegeven. Daarnaast wordt in kaartvorm weergegeven welke bedragen huishoudens in een huurhuis en eigen woning gemiddeld betalen.

Ten slotte vindt u kaarten waarop u kunt zien welke bedragen gemiddeld in totaal worden betaald aan de gemeente, provincie en het waterschap door huurders en eigenaar-bewoners en in welke mate deze bedragen zijn veranderd.

Lokale lasten calculator

Met de Lokale lasten calculator kan worden nagegaan hoeveel een specifiek huishouden betaalt aan de gemeente, de provincie en het waterschap. Hiervoor vult u gegevens in over huishoudensgrootte, woning- en autobezit. De lasten in verschillende gemeenten kunnen hier eenvoudig worden vergeleken.

Benchmark en ranglijst gemeenten

De Benchmark gemeentelijke woonlasten vergelijkt de woonlasten in de verschillende gemeenten binnen een provincie. Naast de hoogte van de woonlasten wordt ook de mutatie van de woonlasten ten opzichte van het voorgaande jaar weergegeven. We hebben alle gemeenten gerangschikt van laagste naar hoogste gemeentelijke woonlasten en een nummer gegeven.  Deze rangnummers vindt u in de ranglijst. 

Databestanden

Bij veel gemeenten en andere belangstellenden bestaat de behoefte de precieze tarieven te kennen van bijvoorbeeld omliggende gemeenten. De tarieven van alle belangrijke lokale belastingen zijn daarom terug te vinden in dit onderdeel.

Gegevensverzameling

De gegevens zijn verzameld door middel van jaarlijkse enquêtes onder alle gemeenten, provincies en waterschappen in Nederland. Hoewel er aan het verzamelen en het verwerken van de gegevens de grootst mogelijke aandacht is besteed, leert de ervaring toch dat een dergelijk groot databestand zelden geheel foutloos is. De auteurs houden zich van harte aanbevolen voor eventuele correcties. Ook inhoudelijke suggesties zijn overigens welkom. Neem gerust contact op.

Dank

Aan de totstandkoming van deze atlas hebben veel mensen meegewerkt. Allereerst willen wij de mensen bedanken die onze vragenlijsten hebben ingevuld. Matthijs Barendrecht, Sven de Heer, Romy Möller, Daan van der Spiegel, Niels Veldhuizen, Joost Visser en Lucas Vos hebben geassisteerd bij de dataverzameling en -verificatie. De Unie van Waterschappen en het CBS zijn behulpzaam geweest bij het verzamelen van de waterschapsgegevens. De Waarderingskamer danken wij voor het ter beschikking stellen van gegevens betreffende de waardeontwikkeling van onroerende zaken. Het NIBUD heeft enkele gegevens aangereikt die nodig zijn om de bijkomende woonlasten te berekenen. De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust uiteraard geheel bij de auteurs.

Disclaimer

Aan het verzamelen en het verwerken van deze gegevens is de grootst mogelijke zorg besteed. Iedere aansprakelijkheid voor de gevolgen van activiteiten die op basis van deze gegevens worden ondernomen wordt echter afgewezen. Bij gebruik van de op deze website gepubliceerde gegevens is bronvermelding verplicht.

Volgende

Terug naar overzicht

Algemeen

De Atlas van de lokale lasten bevat een grote hoeveelheid informatie. Het is daardoor niet altijd eenvoudig om de gezochte informatie terug te vinden. Daarom volgt hieronder een korte leeswijzer voor verschillende groepen lezers.

Gemeenteraadsleden, wethouders, gemeenteambtenaren

Voor raadsleden, wethouders en gemeenteambtenaren zijn vooral de volgende delen interessant:

• Ontwikkelingen van de gemeentelijke belastingen per gemeente in kaartvorm.
• Totale bedragen die huishoudens betalen voor decentrale lasten (gemeente + provincie + waterschap).
• Databestanden met gegevens vanaf 2014.
• Vergelijking met andere gemeenten in uw provincie.
• Vergelijking tussen twee gemeenten via de Lokale lasten calculator.
• Vergelijking van alle Nederlandse gemeenten in een ranglijst.
• Samenvatting van de ontwikkeling op hoofdlijnen in 2024.
• Vergelijking decentrale lasten en andere bijkomende woonlasten.
• Berekening decentrale lasten voor en voorbeeldhuishoudens -bedrijven.
• Ontwikkeling van de opbrengsten uit de decentrale heffingen
• Verband ontwikkeling woz-waarde en ozb-tarieven.
• Vergelijking ozb-tarieven woningen en niet-woningen sinds 1998.

Waterschapsbestuurders, Hoogheemraden en waterschapsambtenaren

De gegevens die betrekking hebben op waterschappen vindt u hier:

• Ontwikkelingen van de waterschapsheffingen in kaartvorm.
• Totale bedragen die huishoudens betalen voor decentrale lasten (gemeente + provincie + waterschap).
• Databestanden met gegevens vanaf 2014.
• Berekening decentrale lasten voor en voorbeeldhuishoudens -bedrijven.
• Ontwikkeling van de opbrengsten uit de decentrale heffingen.
• Vergelijking decentrale lasten en andere bijkomende woonlasten.
• Vergelijking decentrale lasten tussen twee gemeenten via de Lokale lasten calculator.

Gedeputeerden, Statenleden en provincieambtenaren

De gegevens die het meest relevant zijn voor provincies vindt u hier:

• Ontwikkelingen van de provinciale belastingen in kaartvorm.
• Totale bedragen die huishoudens betalen voor decentrale lasten (gemeente + provincie + waterschap).
• Databestanden met gegevens vanaf 2014.
• Ontwikkeling van de opbrengsten uit de decentrale heffingen.

Ondernemers

De Atlas van de lokale lasten bevat verschillende gegevens die relevant zijn voor ondernemers.

• Kaarten met de ontwikkeling ozb-tarieven voor niet-woningen vanaf kaart 9.
• Kaarten met de ontwikkeling van de toeristenbelasting vanaf kaart 40.
• Berekening decentrale lasten voor voorbeeldbedrijven en -huishoudens.
• Ontwikkeling van de opbrengsten uit de decentrale heffingen.
• Vergelijking ozb-tarieven woningen en niet-woningen sinds 1998.

Burgers

Voor burgers zijn veel gegevens te vinden over de hoogte en ontwikkeling van uiteenlopende decentrale belastingen:

Vergelijkingen:

• Lokale lasten calculator, bereken uw woonlasten en vergelijk.
• Benchmark gemeentelijke belastingen (gemeenten per provincie).

Gemeenten:

• Kaarten met de ozb-tarieven vanaf hier.
• Kaarten met de afvalstoffenheffing vanaf hier
• Kaarten met de rioolheffing vanaf hier.
• Kaarten met informatie over kwijtschelding vanaf hier.
• Kaarten met de totale gemeentelijke woonlasten voor huishoudens vanaf hier.
• Kaarten over de toeristenbelasting vanaf hier.
• Kaart met de hondenbelasting vanaf hier.
• Kaarten over de parkeerbelasting vanaf hier.
• Kaart met tarief voor een uittreksel uit de basisregistratie personen.

Provincies:

• Tarieven en ontwikkeling provinciale opcenten op de motorrijtuigenbelasting vanaf hier.

Waterschappen:

• Tarieven en ontwikkeling zuiveringsheffing.
• Tarieven en ontwikkeling ingezetenenheffing.
• Tarieven en ontwikkeling heffing gebouwd.
• Totale waterschapslasten voor huisoudens vanaf hier

Totale decentrale belastingen (de som van gemeentelijke, provinciale en waterschapslasten):

• Voor huurders.
• Voor eigenaar-bewoners.

Algemeen:

• Welke gevolgen heeft een hogere woz-waarde voor het ozb-tarief?
• Welke woonlasten zijn er naast de decentrale lasten en hoe hoog zijn deze (koopwoning)?

 

Volgende

Vorige

Terug naar overzicht

 

 

Algemeen

In dit deel worden in vogelvlucht de belangrijkste ontwikkelingen voor wat betreft de tarieven van de decentrale heffingen belicht. Op deze plek vindt u gegevens over afzonderlijke gemeenten, provincies en waterschappen en de totaal betaalde bedragen.

Ozb

In 2024 wordt voor de onroerendezaakbelastingen (ozb) de woz-waarde in peiljaar 2023 als grondslag gebruikt. Vorig jaar was dit de waarde in 2022. De waarde van een gemiddelde woning steeg in deze periode 2,8 procent. Dit hoeft echter niet te betekenen dat huishoudens ook 2,8 procent meer kwijt zijn aan de ozb. Gemeenten houden bij het vaststellen van de tarieven namelijk rekening met de ontwikkeling van de woz-waarde. Meestal verlagen zij het tarief als de woz-waarde stijgt (zie ook het hoofdstuk De ontwikkeling van ozb-tarieven). Dit jaar is er, anders dan in andere jaren, sprake van zowel een verhoging van het tarief (gemiddeld 2,3 procent) als van een hogere woz-waarde.

Gecorrigeerd voor de waardeontwikkeling ligt het gemiddelde ozb-tarief voor woningen 5,9 procent hoger dan vorig jaar (zie tabel 1). Het gemiddelde huishouden betaalt daardoor dit jaar 23,69 euro meer aan ozb. Het tarief voor eigenaren en dat voor gebruikers van niet-woningen stijgt met respectievelijk 6,6 en 6,3 procent.

Afvalstoffenheffing en rioolheffing

De gemiddelde afvalstoffenheffing voor huishoudens stijgt dit jaar met 6,1 procent ofwel 19,91 euro.[i] Een gemeente kan rioolheffing opleggen aan gebruikers, aan eigenaren of aan zowel gebruikers als eigenaren. Huurders betalen alleen de gebruikersheffing. Dat betekent dat zij in sommige gemeenten geen rioolheffing betalen. Voor huurders stijgt de rioolheffing dit jaar gemiddeld 4,8 procent (5,15 euro). Als we alleen kijken naar de heffende gemeenten dan is de stijging 4,4 procent (7,64 euro). De gemiddelde rioolheffing voor huishoudens in een eigen woning stijgt dit jaar met 5,6 procent (12,04 euro). Zij betalen zowel de gebruikers- als de eigenarenheffing.

Een bedrijf betaalt bij een waterverbruik van 100 kubieke meter gemiddeld 234 euro aan rioolheffing; bij een waterverbruik van 500 kubieke meter is dit 413 euro. Bij bedrijven loopt de stijging uiteen van circa 5,9 procent voor bedrijven die 30.000 kubieke meter water gebruiken tot 10,2 procent voor bedrijven die 100 kubieke meter water gebruiken.

Tariefdifferentiatie afvalstoffenheffing en rioolheffing

Gemeenten bepalen het tariefsysteem dat zij hanteren voor de afvalstoffen- en  de rioolheffing. In een steeds groter deel van de gemeenten is het tarief van de afvalstoffenheffing gekoppeld aan de hoeveelheid afval (diftar, zie figuur 1). Dit jaar voeren nog eens 11 gemeenten diftar in voor de afvalstoffenheffing. Geen enkele gemeente schaft dit jaar diftar af. Daardoor woont 41,7 procent van de Nederlanders nu in een gemeente waar de afvalstoffenheffing afhangt van de hoeveelheid aangeboden huishoudelijk afval. Dat is ruim vier keer zo veel als in het jaar 2000 (10,2 procent). Diftar is bij de afvalstoffenheffing van belang omdat in gemeenten met diftar minder afval wordt aangeboden. Hoeveel minder is onder meer afhankelijk van het gekozen tariefsysteem.

Figuur 1. Deel inwoners waarbij de afvalstoffenheffing afhankelijk is van de hoeveelheid afval (diftar)

 

Ook bij de rioolheffing wordt soms gebruik gemaakt van (naar watergebruik) gedifferentieerde tarieven (8,1 procent van de bevolking), maar het effect hiervan is kleiner omdat het waterverbruik minder prijsgevoelig is dan het afvalaanbod.

Gemeentelijke woonlasten

Ozb, rioolheffing en afvalstoffenheffing samen noemen we de gemeentelijke woonlasten. Voor huiseigenaren stijgen deze met 6,1 procent, voor huurders met 6,3 procent.

Toeristenbelasting

90 procent van alle gemeenten heft toeristenbelasting. Dit jaar voert 1 gemeente toeristenbelasting in en geen enkele schaft deze af. Gemeenten mogen het tarief van de toeristenbelasting differentiëren tussen verschillende accommodatievormen (hotel, camping, etc.). In 40 procent van de gemeenten verschilt het tarief tussen accommodatievormen. Gemiddeld kost een hotelovernachting 3,73 euro en een overnachting op een camping 1,93 euro. Dat is inclusief de gemeenten die geen toeristenbelasting heffen.

Hondenbelasting

De hondenbelasting wordt in een steeds kleiner deel van de gemeenten geheven, dit jaar in 35 procent van de gemeenten. Geen enkele gemeente voert dit jaar hondenbelasting in, terwijl 18 gemeenten hun hondenbelasting afschaffen. Het tarief (voor één hond) daalt gemiddeld 21,4 procent. Als we alleen kijken naar de gemeenten die zowel dit jaar als vorig jaar hondenbelasting heffen dan is sprake van een daling van 3,8 procent.

Parkeerbelasting

In 42 procent van de gemeenten wordt een parkeerbelasting geheven. Het kan hierbij gaan om de kosten van een vergunning om ergens regelmatig te mogen parkeren of om een betaling om ergens incidenteel te parkeren. Het tarief om een uur in het centrum van de gemeente op de openbare weg te mogen parkeren stijgt gemiddeld 3,8 procent. Als we alleen uitgaan van de heffende gemeenten dan gaat het om een stijging van 4,4 procent. De belasting wordt dit jaar in geen enkele gemeente ingevoerd of afgeschaft.

Leges, uittreksel basisregistratie personen (BRP)

Het verstrekken van een uittreksel uit de basisregistratie personen, reisdocumenten, rijbewijzen, maar ook bijvoorbeeld het voltrekken van een huwelijk, zijn diensten aan individuele inwoners. Gemeenten brengen hier leges voor in rekening. Voor sommige leges gelden landelijke maximumtarieven. Dit geldt zowel voor het verstrekken van een paspoort, een identiteitskaart als een rijbewijs. Meer dan 85 procent van de gemeenten hanteert deze maxima of de op vijf cent afgeronde bedragen. Voor een uittreksel uit de basisregistratie personen geldt geen landelijk maximum. Een uittreksel is gemiddeld 8,3 procent duurder geworden (1,14 euro). Het tarief loopt uiteen van 0,00 euro tot 25,90 euro.

Tariefverschillen tussen gemeenten

In de onderstaande figuur wordt de spreiding van de verschillende belastingen en heffingen vergeleken. Dit gebeurt op basis van de variatiecoëfficiënt, een maatstaf die de grootte van de spreiding ten opzichte van het gemiddelde weergeeft. Immers, een spreiding van 10 euro voor een belasting van gemiddeld 20 euro, is relatief veel groter dan een spreiding van 10 euro voor een belasting van gemiddeld 200 euro.[ii] Met de variatiecoëfficiënt kan dus de spreiding van de kosten van een uittreksel uit de BRP (die gemiddeld 14,74 euro bedragen) toch worden vergeleken met die van het tarief van de afvalstoffenheffing (gemiddeld 346 euro).

Figuur 2 Spreiding tarieven ten opzichte van hun gemiddelde

Het eerste dat opvalt in figuur 2 is de lage spreiding van de kosten van een paspoort, een identiteitskaart en een rijbewijs. Dit hangt samen met het bestaan van maximumtarieven. De meeste gemeenten hanteren tarieven die zeer dichtbij of op die maxima liggen.

De tarieven van de toeristenbelasting variëren het meest, gevolgd door de parkeerbelasting.[iii] Hierbij moet wel worden bedacht dat het om kleine bedragen gaat. De variatie betreft hooguit enkele euro’s. Iets dergelijks geldt voor de kosten van een uittreksel uit de BRP. De variatie is relatief groot, maar het gaat om beperkte bedragen.

Bij de woonlastenheffingen is de variatie van de gemiddeld betaalde ozb nagenoeg gelijk aan die van de afvalstoffenheffing. De variatie van de rioolheffing is lager. Opgeteld tot de totale woonlasten is de variatie kleiner dan die van de afzonderlijke heffingen.

Provinciale en waterschapsbelastingen

De belangrijkste provinciale belasting is de opcenten op de motorrijtuigenbelasting. Hier is de Nederlandse automobilist dit jaar gemiddeld 4,4 procent (8,53 euro) meer aan kwijt dan vorig jaar (tabel 2). In 2 provincies verandert het tarief niet.

Ook de waterschappen kennen eigen belastingen. Een meerpersoonshuishouden betaalt gemiddeld 230 euro voor de zuiveringsheffing, 13,4 procent meer dan vorig jaar. Naast de zuiveringsheffing kennen waterschappen een watersysteemheffing. Deze bestaat uit vier verschillende heffingen. De ingezetenenheffing, betaald door huishoudens, is gemiddeld 108 euro, 9,1 procent (9,00 euro) hoger dan vorig jaar. De heffing gebouwd wordt betaald door eigenaren van gebouwen, waaronder woningen. Deze bedraagt in 2024 gemiddeld 0,0291 procent van de woz-waarde. Dat is, gecorrigeerd voor de verandering van de woz-waarde, 13,2 procent meer dan vorig jaar. De heffing ongebouwd wordt betaald door eigenaren van cultuurgrond (vooral agrariërs). Zij betalen gemiddeld 98 euro per hectare, 2,05 euro meer dan vorig jaar (2,1 procent). Eigenaren van natuurgrond betalen een lager tarief dan eigenaren van andere ongebouwde grond (gemiddeld 6,53 euro per hectare, een stijging van 1,6 procent).

Naast deze watersysteemheffingen betalen huishoudens en bedrijven in enkele (delen van) waterschappen ook een wegenheffing. Waterschappen onderhouden dan een deel van het lokale wegennet. Omdat dit weinig voorkomt is het gemiddeld betaalde bedrag in heel Nederland laag in vergelijking met de watersysteemheffing. In de gebieden waar huishoudens of bedrijven het waterschap wel betalen voor het wegenonderhoud kan de aanslag al snel enkele tientjes per jaar bedragen.

Algemeen

Woonlasten zijn betalingen die huishoudens doen in verband met wonen. Directe woonlasten (huur of hypotheekrente) laten we hier buiten beschouwing. Woonlasten bestaan verder uit belastingen en heffingen enerzijds en marktprijzen voor bijvoorbeeld gas en elektriciteit anderzijds.

Eerst beschrijven we de hoogte en de mutatie van de woonlasten in 2024 (gemeenten en waterschappen). Vervolgens laten we zien hoe de hoogte en de samenstelling van de woonlasten zich de afgelopen jaren hebben ontwikkeld. Ten slotte geven we een overzicht van de woonlasten in brede zin, die naast belastingen en heffingen ook betrekking hebben op energie, water en verzekeringen.

Gemeenten

De gemeentelijke woonlasten bestaan voor huishoudens in een huurwoning uit de afvalstoffenheffing en soms een rioolheffing. Eigenaar-bewoners betalen daarnaast ook ozb. In enkele gemeenten wordt hier nog een heffingskorting afgetrokken.

Huishoudens met een huurwoning betalen dit jaar gemiddeld 436 euro aan de gemeente. Dat is 3,2 procent meer dan vorig jaar (13,61 euro). Dit komt voornamelijk doordat zij meer kwijt zijn aan de afvalstoffenheffing (12,18 euro, ofwel 3,8 procent). Voor de rioolheffing betalen zij gemiddeld 3,06 euro meer (stijging 2,9 procent). De lasten voor huurders zijn het laagst in Nijmegen waar zij 35 euro betalen. In West Betuwe betalen zij het meest (750 euro).

De gemeentelijke lasten voor huurders stijgen het sterkst in Tubbergen (48 procent) en dalen het sterkst (43 procent) in Nederweert. Tubbergen gaf in 2023 eenmalig een korting op de afvalstoffenheffing. Inwoners betalen daardoor in 2024 meer dan in 2023. De woonlasten in Nederweert dalen doordat de gemeente in 2024 een korting van 100 euro geeft op de afvalstoffenheffing. De gemeente hoopt hierdoor dit jaar in de top 15 van goedkoopste gemeenten van Limburg te staan.[i]

Voor het gemiddelde meerpersoonshuishouden met een eigen koopwoning stijgen de gemeentelijke woonlasten dit jaar met 57,50 euro (6,1 procent, zie tabel 4). De ozb-aanslag stijgt met 23,69 euro (5,9 procent). De rioolheffing is gemiddeld 12,04 euro (5,6 procent) hoger dan vorig jaar en de afvalstoffenheffing stijgt gemiddeld 19,91 euro, ofwel 6,1 procent. De resterende woonlastenstijging hangt samen met veranderingen in de heffingskorting die enkele gemeenten verlenen.

Achter deze gemiddelde stijging gaan lokale veranderingen schuil die variëren van een daling met 7,4 procent (Nederweert) tot een verhoging met 21,9 procent in Wijdemeren. Wijdemeren staat sinds 1 januari 2023 onder preventief financieel toezicht van de provincie Noord-Holland. De gemeente verhoogt vooral de afvalstoffen- en rioolheffing sterk om de financiële positie te verbeteren. De afvalstoffenheffing stijgt ook doordat de bijdrage aan het samenwerkingsverband dat de afvalinzameling verzorgt, stijgt.

De woonlasten in Nederweert dalen doordat de gemeente in 2024 een korting geeft op de afvalstoffenheffing in de hoop op deze manier in de top 15 van goedkoopste gemeenten van Limburg te staan.[ii][iii]

In de goedkoopste gemeente bedragen de woonlasten 675 euro (Rijssen-Holten) en in de duurste 1.988 euro (Bloemendaal). De gemiddelde woonlasten voor eigenaar-bewoners liggen op 994 euro.

Net als vorig jaar zijn er maar weinig gemeenten waar huishoudens met een minimuminkomen gemeentelijke belastingen verschuldigd zijn. De meeste gemeenten hebben een ruimhartig kwijtscheldingsbeleid (binnen de landelijke marges).

Waterschappen

De waterschapslasten bestaan voor huishoudens in een huurwoning uit de zuiveringsheffing en de ingezetenenheffing. Eigenaar-bewoners betalen daarnaast ook de heffing gebouwd.

Huishoudens met een huurwoning betalen in 2024 gemiddeld 2024 340 euro aan het waterschap, 36,30 euro meer dan vorig jaar (12,0 procent). De zuiveringsheffing stijgt 13,4 procent (27,17 euro) en de ingezetenenheffing 9,1 procent (9,13 euro).

De lasten voor huurders dalen in geen enkel waterschap. In Zuiderzeeland is de stijging met 2,8 procent het kleinst. De waterschapslasten stijgen voor huurders het sterkst in Amstel, Gooi en Vecht (37,6 procent). De zuiveringsheffing stijgt in dit waterschap 46,9 procent en de ingezetenenheffing 24,8 procent. Door technische problemen heeft dit waterschap enkele jaren geen belastingen kunnen innen. Hierdoor zijn meer leningen afgesloten en zijn de rentelasten van het waterschap opgelopen.

Een meerpersoonshuishouden met een koopwoning betaalt dit jaar gemiddeld 475 euro aan het waterschap. Dat is 51,51 euro meer dan in 2023 (12,2 procent). Naast een hogere zuiverings- en ingezetenenheffing die huurders ook betalen, betalen eigenaar-bewoners een heffing gebouwd. Het gemiddeld betaalde bedrag is 15,21 euro hoger dan in 2023 (12,7 procent).

De waterschapslasten voor eigenaar-bewoners dalen in geen enkel waterschap. De kleinste stijging vinden we in Aa en Maas (3,4 procent). De waterschapslasten voor huishoudens met een koopwoning stijgen met 32,9 procent het sterkst in Amstel, Gooi en Vecht. Doordat het waterschap veel kortlopende leningen af heeft moeten sluiten omdat een paar jaar geen belastingen konden worden geïnd stijgen de tarieven sterk.

Totale decentrale lasten

Om een totaalbeeld te krijgen van de lokale lastendruk tellen we de jaarlijkse gemeentelijke, provinciale en waterschapslasten bij elkaar op. Deze totale lasten zijn voor huishoudens met een huurwoning gemiddeld 7,7 procent gestegen (71,75 euro) en voor huishoudens met een koopwoning 7,6 procent (117,54 euro).

Huurders betalen nu gemiddeld 999 euro aan gemeente, provincie en waterschap en eigenaar-bewoners 1.670 euro. Huishoudens met een huurwoning betalen het minst in Nijmegen (597 euro), doordat de gemeente ervoor kiest om de gemeentelijke woonlasten zo veel mogelijk op te leggen aan woningeigenaren (zie onder meer de tekst bij kaart 14 en 15), en het meest in West Betuwe (1.350 euro). Dit komt voornamelijk doordat West Betuwe het hoogste gebruikerstarief heeft voor de rioolheffing.

Huishoudens met een koopwoning betalen gemiddeld het minst in Tilburg (1.300 euro) doordat de gemeentelijke woonlasten en waterschapslasten hier laag zijn. De lasten voor huishoudens met een koopwoning zijn het hoogst in Bloemendaal met 2.766 euro. Dit hangt samen met de hoge woz-waarden in die gemeente, die ervoor zorgen dat deze gemeente een lagere algemene uitkering ontvangt uit het gemeentefonds.

Volgende

Vorige

Terug naar overzicht

Inleiding

Dit onderdeel schetst een beeld van het niveau, de ontwikkeling en de samenstelling van de gemeentelijke woonlasten sinds 1998, het eerste jaar waarvoor vergelijkbare cijfers bestaan.

Niveau lokale lasten

Van elke euro die huishoudens en bedrijven in Nederland aan belastingen en sociale premies betalen, gaat 3,3 procent naar de gemeenten (figuur 3). De decentrale overheden nemen samen 4,7 procent voor hun rekening, de rijksoverheid 95,3 procent.

 Figuur 3 Belasting- en premieopbrengst naar overheidslaag, 2024^[i]

 

Figuur 4 geeft het niveau van de woonlasten voor huishoudens (ozb, afvalstoffenheffing en rioolheffing, minus een eventuele heffingskorting)[ii] sinds 1998. Wie naar de nominale cijfers kijkt ziet een bedrag dat oploopt van 505 euro in 1998 tot 736 euro in 2005, waarna de afschaffing van de ozb op het gebruik van woningen leidt tot een daling naar 593 euro in 2006. Vervolgens stijgen de woonlasten weer, zij het nu minder sterk, tot 922 euro in 2024.[iii] Deze cijfers houden echter geen rekening met de geldontwaarding. Gecorrigeerd voor de inflatie, de groei van het beschikbaar inkomen of de groei van het bbp is de stijging beperkt geweest, zoals de figuur laat zien.

Figuur 4 Gemeentelijke woonlasten meerpersoonshuishouden (euro)

Lastenstijging

Figuur 5 toont de jaarlijkse stijging van de gemeentelijke woonlasten. De nominale groei schommelt in de jaren 1998-2004 rond de zes procent. Vanaf 2005 ligt de nominale groei ongeveer half zo hoog (even afgezien van de afschaffing van de gebruikersheffing van de ozb in 2006). In de jaren vanaf 2006 is de voor de inkomensgroei gecorrigeerde lastenstijging zeer gering en regelmatig negatief.

Figuur 5 Mutatie woonlasten meerpersoonshuishouden

Samenstelling woonlasten

Figuur 6 laat zien dat de samenstelling van de gemeentelijke woonlasten tot 2006 weinig is veranderd. De ozb nam bijna de helft van de woonlasten voor zijn rekening, de afvalstoffenheffing ruim een derde en de rioolheffing een zesde. Met de afschaffing van de ozb op het gebruik van woningen kwam hierin verandering, en daalde het aandeel van de ozb in de woonlasten tot 34 procent. In 2024 ligt dit percentage op 38 procent net als in 2023.

 Figuur 6 Samenstelling woonlasten meerpersoonshuishouden

 

Een andere ontwikkeling, die iets minder in het oog springt, is de geleidelijke groei van het aandeel van de rioolheffing tussen 2006 en 2018. Dit is het gevolg van taakuitbreiding (voornamelijk door nieuwe milieuregelgeving op nationaal en Europees niveau) en de noodzaak veel rioleringen te vervangen.

De stijging van de afvalstoffenheffing is aanzienlijk geringer dan die van de rioolheffing (figuur 7). Tot 2018 verlaagden veel gemeenten hun tarieven zelfs, als gevolg van lagere verwerkingskosten. Tussen 2019 en 2021 was de stijging veel sterker. Een belangrijke reden was dat de de kosten voor gemeenten stegen door een verhoging van de rijksbelasting op het verbranden van afval in 2019. Ook andere kosten zijn gestegen.

De afvalstoffenheffing was tot 2016 de belangrijkste component van de woonlasten voor huishoudens. Tussen 2016 en 2020 was dit de ozb en in 2021 was het weer de afvalstoffenheffing. Sinds 2022 zijn de aandelen van de afvalstoffenheffing en ozb bijna gelijk.

 Figuur 7 Mutatie rioolheffing en afvalstoffenheffing (meerpersoonshuishouden)

Woonlasten in brede zin

Huishoudens zijn een groot deel van hun besteedbare inkomen kwijt aan woonlasten: de kosten van energie en water en van de opstalverzekering, en aan het wonen gerelateerde heffingen van gemeente, waterschap en rijksoverheid. Hieronder geven we de ontwikkeling weer van de woonlasten in brede zin, en van het aandeel daarin van de verschillende overheidslagen.[iv] We kijken in deze paragraaf naar de lasten van eigenaar-bewoners.

Bijkomende woonlasten

Woonlasten zijn er in soorten en maten. Om te beginnen is er natuurlijk de woning zelf. Die kan met eigen geld zijn gefinancierd, of, zoals meestal, met een hypothecaire lening. Hypotheeklasten maken vaak meer dan de helft uit van de woonlasten. Gemiddeld gaat het om 51 procent van de totale woonlasten. Verschillen in woningprijzen vormen de belangrijkste reden waarom woonlasten van huishoudens niet gelijk zijn. Woningen zijn in de ene gemeente meer waard dan in de andere. Regionale variatie in belastingtarieven speelt een veel kleinere rol.

In dit onderdeel focussen we op de bijkomende woonlasten, dus de kosten naast het financieren van een woning. Het gaat hier om een breed scala, van de energierekening tot de ozb. Ieder huishouden heeft weer andere woonlasten. Dat hangt niet alleen af van de gezinssituatie, maar ook van bijvoorbeeld de locatie. Wij gaan uit van een standaard meerpersoonshuishouden met een eigen woning. Verder gaan we uit van gemiddelde tarieven, gemiddeld energieverbruik, een gemiddelde woningwaarde, enzovoort.

Hoogte en samenstelling bijkomende woonlasten

De bijkomende woonlasten bedragen dit jaar voor een gemiddeld huishouden 5.102 euro. Dat is 11 procent van het gemiddelde besteedbare inkomen van gezinnen. Energie en water nemen 35 procent van de bijkomende woonlasten voor hun rekening. De opstalverzekering is goed voor 4 procent.[v] De overige bijkomende woonlasten zijn belastingen, zie figuur 8.

Figuur 8. Samenstelling bijkomende woonlasten in 2024 (in euro’s en procenten)

 

 

De belangrijkste woonbelastingen worden door het Rijk opgelegd. Belastingen op energie, op water en op de opstalverzekering, het eigenwoningforfait en de overdrachtsbelasting maken samen 33 procent uit van de bijkomende woonlasten. Waterschapslasten zijn goed voor 9 procent, en gemeentelijke belastingen voor 18 procent van het totaal.

Figuur 9 laat zien dat de aandelen van de verschillende woonlastencomponenten de tot 2021 niet sterk veranderen, met uitzondering van de overdrachtsbelasting. Deze is sinds 2012 fors lager, vooral doordat het tarief is verlaagd van 6 naar 2 procent.

In 2022 zien we opnieuw een opvallende verandering. Doordat de prijs van energie enorm is opgelopen, wordt een groter deel van de bijkomende woonlasten hieraan besteed. Het Rijk compenseert deze hogere lasten via een korting en lagere belasting op energie, maar dit compenseert de gestegen kosten maar ten dele. Doordat het Rijk in 2023 een prijsplafond instelde waren huishoudens dat jaar minder kwijt aan energie en water dan in 2022. In 2024 daalt de prijs van energie, waardoor de kosten naar verwachting verder dalen.

Figuur 9. Ontwikkeling samenstelling bijkomende woonlasten[vi]

Ontwikkeling bijkomende woonlasten

De bijkomende woonlasten stijgen dit jaar voor een gemiddeld huishouden met 1,6 procent. Dat is 81 euro op jaarbasis, zie figuur 10. De belastingen stijgen met 151 euro. Dat komt voor een groot deel door een stijging van de decentrale belastingen (zie figuur 11). Een eigenaar-bewoners is gemiddeld 103 euro meer kwijt aan de gemeente en het waterschap. Tegelijkertijd is een eigenaar-bewoner minder kwijt aan de belasting op energie en water (daling van 35 euro). Dit komt vooral doordat de heffingskorting op de te betalen belasting over het energieverbruik is gestegen. Het Rijk ziet een deel van het energieverbruik als basisbehoefte. Hier hoeft geen belasting over te worden betaald. Het vrijgestelde deel is in 2023 hoger dan in 2024.

Huishoudens betalen in 2024 gemiddeld 70 euro (3,3 procent) minder voor alleen het energiegebruik. Dat komt voornamelijk doordat de prijzen dalen ten opzichte van 2023. De kosten zijn nog steeds hoger dan in 2021.

Figuur 10. Verandering bijkomende woonlasten

 Figuur 11. Mutatie per onderdeel

Huishoudens en bedrijven betalen vaak meerdere belastingen en heffingen. De ontwikkeling van afzonderlijke heffingen geeft daarom maar een beperkt beeld van de totale decentrale lastenontwikkeling. Omdat huishoudens, en in sterkere mate bedrijven, onderling verschillen, gaan we de ontwikkeling na voor enkele standaardhuishoudens en –bedrijven. Voor huishoudens zijn deze gelijk aan die in het onderdeel over de woonlasten.

We onderscheiden twee standaardhuishoudens. Het ene huishouden woont in een huurwoning, het andere in een koopwoning. Beide huishoudens bestaan uit drie personen.

Daarnaast kijken we naar de lastenontwikkeling van zes standaardbedrijven, te weten een winkel, een kantoor, een hotel, een agrarisch bedrijf, een groothandel en een productiebedrijf in de voedingsmiddelenindustrie.

Om de lasten in beeld te brengen moeten enkele uitgangspunten worden gekozen. Die staan vermeld in tabel 5. De uitgangspunten voor bedrijven zijn ontwikkeld in overleg met VNO-NCW, Unie van Waterschappen, ANWB en Recron. Daarnaast is zoveel mogelijk aangesloten bij uitgangspunten die eerder voor andere rapportages zijn ontwikkeld.

De lasten voor een meerpersoonshuishouden in een huurwoning bedragen in 2024 gemiddeld 999 euro (tabel 6). Dat is 7,7 procent (71,75 euro) meer dan vorig jaar. Hiervan gaat 46 procent (457 euro) naar de gemeente, 34 procent (340 euro) naar het waterschap en 20 procent (201 euro) naar de provincie.

De lasten voor een meerpersoonshuishouden met een koopwoning zijn met gemiddeld 1.670 euro hoger dan die voor huishoudens in een huurwoning. Dit komt doordat huiseigenaren meer belastingen en heffingen betalen dan huurders (onder meer ozb en heffing gebouwd). Van deze lasten gaat 60 procent naar de gemeente (994 euro), 28 procent naar het waterschap (475 euro) en 12 procent naar de provincie (201 euro). De lasten zijn gemiddeld 7,6 procent hoger dan vorig jaar (118 euro).

De hier gekozen standaardbedrijven betalen geen opcenten aan de provincie. De opcenten op de motorrijtuigenbelasting worden alleen betaald voor personenauto’s. Bedrijven maken vaak gebruik van bestelauto’s, maar zij betalen daarvoor geen opcenten. Als er wel gebruik wordt gemaakt van een personenauto, dan zal deze veelal worden geleased. Het leasebedrijf betaalt dan de opcenten in de provincie waar het is gevestigd.

Onze voorbeeldwinkel betaalt gemiddeld 3.350 euro aan decentrale heffingen. Dat is een stijging van 6,7 procent (209 euro). Van de 3.350 euro is 89 procent (2.988 euro) voor de gemeente en 11 procent (362 euro) voor het waterschap.

Voor het gekozen kantoor stijgen de lasten met gemiddeld 6,1 procent (417 euro) tot 7.235 euro. Hiervan gaat, net als bij de voorbeeldwinkel, het grootste deel (92 procent ofwel 6.681 euro) naar de gemeente en de rest (8 procent, dat is 554 euro) naar het waterschap.

Het voorbeeldhotel is dit jaar gemiddeld 23.456 euro kwijt, 13,1 procent meer dan vorig jaar (2.723 euro). Het grootste deel (96 procent, 22.456 euro) gaat naar de gemeente. De overige 4 procent (1.000 euro) betaalt het bedrijf aan het waterschap. De lasten voor het voorbeeldhotel stijgen sterker dan die voor andere voorbeeldbedrijven doordat het hotel ook toeristenbelasting betaalt. Deze stijgt in 2024 sterker dan de andere belastingen (14 procent). Deze kosten kunnen echter worden doorberekend aan de gasten.

Voor zowel de winkel, het kantoor als het hotel bestaat het grootste deel van de lokale lasten uit aan de gemeente betaalde ozb.

Het agrarische voorbeeldbedrijf ziet de lasten stijgen met 3,8 procent (268 euro) tot 7.369 euro. Een agrarisch bedrijf betaalt meer heffingen aan het waterschap dan de andere bedrijven. Het gekozen agrarische bedrijf bezit grond en betaalt daarom een heffing ongebouwd. Dit is een bedrag per hectare, gemiddeld circa 98 euro. Daardoor betaalt het agrarische voorbeeldbedrijf in vergelijking met de andere bedrijven een relatief groot deel van de decentrale lasten aan het waterschap, namelijk 64 procent (4.696 euro). De overige 36 procent (2.673 euro) betaalt dit voorbeeldbedrijf aan de gemeente.

De gekozen groothandel en het productiebedrijf in de voedingsmiddelenindustrie betalen het grootste deel van hun decentrale lasten aan de gemeente, net als de winkel, het kantoor en het hotel. De groothandel in ons voorbeeld betaalt dit jaar gemiddeld 15.368 euro (stijging van 6,6 procent ofwel 946 euro). Hiervan gaat 92 procent naar de gemeente (14.090 euro) en 8 procent (1.278 euro) gaat naar het waterschap.

Het productiebedrijf betaalt een kleiner deel van de lasten aan de gemeente (75 procent, 78.423 euro) dan de groothandel. Dit komt doordat een productiebedrijf van deze schaal voor de afvalinzameling veelal een contract af zal sluiten met een privaatrechtelijke onderneming. Dit wordt dus niet betaald aan de gemeente en valt daarmee buiten dit onderzoek. Aan het waterschap wordt gemiddeld 26.537 euro betaald. De totale lokale lasten komen daarmee voor dit voorbeeldbedrijf op 104.960 euro, 7,8 procent meer dan vorig jaar (7.596 euro).

Volgende

Vorige

Terug naar overzicht

Algemeen

Tot nu toe zijn tarieven en lasten besproken. Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de opbrengstontwikkelingen van de afzonderlijke belastingen en heffingen.

Inclusief en exclusief volume-effect

De opbrengstontwikkeling kan inclusief en exclusief volume-effect worden berekend. Het CBS verzamelt jaarlijks de opbrengsten volgens (deels nog niet vastgestelde) begrotingen van gemeenten, provincies en waterschappen. De ontwikkeling van deze opbrengsten is afhankelijk van zowel de ontwikkeling van de tarieven als die van de grondslagen. Als bijvoorbeeld het tarief van de rioolheffing gelijk blijft, dan zal de opbrengst toch stijgen als er dit jaar meer huishoudens zijn die rioolheffing betalen. Deze opbrengstontwikkeling inclusief volume-effect zegt dus niets over de door huishoudens of bedrijven ervaren lasten.

We willen zoveel mogelijk de ontwikkeling in beeld brengen die relevant is voor de belastingbetaler. Daarom is de opbrengstontwikkeling, waar dat mogelijk is, gecorrigeerd voor dit volume-effect. Dat kan door te berekenen wat de opbrengst zou zijn als de grondslag (onder meer het aantal huishoudens, aantal woningen, etc.) gelijk was gebleven. Omdat niet voor alle belastingen de tarieven en de grondslagen beschikbaar zijn, kan de opbrengstontwikkeling in een aantal gevallen alleen inclusief volume-effect worden weergegeven (op basis van gegevens van het CBS). In die gevallen wordt dit gemeld bij de tabel.

Gemeenten

Ozb

De totale begrote opbrengst uit de ozb bedraagt in 2024 5.491 miljoen euro. Zoals aangegeven in de inleiding bij dit hoofdstuk geeft de opbrengstontwikkeling exclusief volume-effect de lastenontwikkeling weer voor de belastingbetaler. De mutatie inclusief volume-effect geeft een beeld van de opbrengststijging voor gemeenten. De begrote opbrengst inclusief volume-effect stijgt 7,5 procent.

De in tabel 7 gepresenteerde ozb-opbrengst exclusief volume-effect is berekend op basis van de tarieven per gemeente en de verwachte totale woz-waarden in gemeenten. Gemeenten kunnen echter een deel van de potentiële ozb-opbrengst niet innen. Dat komt vooral door leegstand. Waar niet-woningen leeg staan kan geen ozb van gebruikers worden geheven. Omdat er geen bruikbare cijfers beschikbaar zijn over leegstand per gemeente kan hiermee in de berekeningen geen rekening worden gehouden.

Rioolheffing

Rioolheffing wordt door zowel huishoudens als bedrijven betaald. De totale opbrengst bedraagt 1.974 miljoen euro. Als we het volume-effect (meer huishoudens en bedrijven) buiten beschouwing laten, stijgt de opbrengst uit de rioolheffing voor huishoudens met 5,6 procent, zie tabel 8. Omdat de grondslag, het aantal bedrijven dat rioolheffing betaalt, niet bekend is, kan de opbrengstontwikkeling voor bedrijven niet worden bepaald.[i] De totale begrote opbrengst stijgt, inclusief volume-effect, met 6,6 procent.

Afvalstoffenheffing en reinigingsrecht

Huishoudens betalen een afvalstoffenheffing voor het inzamelen en verwerken van hun huisvuil. Gemeenten zamelen soms ook bedrijfsafval in. Dan betalen bedrijven vaak een reinigingsrecht. Bedrijven kunnen echter ook een contract afsluiten met een particuliere inzamelaar. Het is mede daarom niet mogelijk om de opbrengstontwikkeling voor bedrijven weer te geven.

Exclusief volume-effect stijgt de opbrengst van de afvalstoffenheffing met 5,6 procent. De stijging van de afvalstoffenheffing en het reinigingsrecht inclusief volume-effect bedraagt 6,3 procent, zie tabel 9.

Leges

Voor de ozb, rioolheffing en afvalstoffenheffing ontvangen huishoudens en bedrijven jaarlijks een aanslag. Dit geldt niet voor de leges. De grondslagen (aantal aangevraagde vergunningen, paspoorten, enzovoort) zijn niet per gemeente beschikbaar. Het is daardoor niet mogelijk om de opbrengstontwikkeling exclusief volume-effect te bepalen. In plaats daarvan is de opbrengstontwikkeling inclusief volume-effect weergegeven, op basis van begrotingscijfers. Die zijn beschikbaar voor twee categorieën leges, zie tabel 10.

De opbrengst van de secretarieleges (voor paspoorten, rijbewijzen enzovoort) stijgt, inclusief volume-effect, naar verwachting 52,6 procent. De opbrengst uit de bouwvergunningen is met 2,6 procent een stuk lager.

Natuurlijk is aan het begin van het jaar niet bekend hoeveel aanvragen in werkelijkheid zullen worden gedaan, net zomin als gemeenten dan al weten hoeveel paspoorten, rijbewijzen enzovoort ze gedurende het jaar zullen verstrekken. Begrote opbrengsten moeten daarom met enige voorzichtigheid worden gehanteerd.

Overige belastingen en heffingen

Gemeenten kennen nog een aantal andere belastingen en heffingen. Hoewel de aanslag voor een individueel huishouden of bedrijf aanzienlijk kan zijn, is de totale opbrengst uit deze belastingen en heffingen, met uitzondering van de parkeerbelasting, gering. Dat komt doordat niet alle gemeenten deze belastingen heffen en doordat het aantal betalers vaak beperkt is.

Voor deze heffingen geldt daarnaast dat de tariefstructuur buitengewoon complex kan zijn, en dat grondslaggegevens niet beschikbaar zijn. We beperken ons daarom tot de begrote opbrengsten en de mutaties inclusief volume-effecten. Die staan vermeld in tabel 11.

Als we kijken naar de opbrengst dan zijn de parkeerbelasting, de toeristenbelasting en de precariobelasting de belangrijkste overige belastingen. Van deze belastingen is de opbrengst uit de parkeerbelasting het hoogst: 1.321 miljoen euro, een stijging van 10,8 procent ten opzichte van vorig jaar. Van deze totale opbrengst is 28 procent afkomstig uit Amsterdam en 17 procent uit Rotterdam.[ii]

In omvang de tweede is de toeristenbelasting (begrote opbrengst 538 miljoen euro, een stijging van 56,4 procent). Van de totale opbrengst is 45 procent afkomstig van Amsterdam.[iii] Hoe dit werkelijk uit zal vallen hangt af van het aantal overnachtingen dit jaar. De opbrengst uit de precariobelasting bedraagt dit jaar naar verwachting 45 miljoen euro, 9,8 procent meer dan vorig jaar.

De opbrengst uit de overige belastingen (hondenbelasting, reclamebelasting, forensenbelasting, roerendezaakbelasting en baatbelasting) bedraagt dit jaar 138 miljoen euro, 2,1 procent minder dan vorig jaar. Op macroniveau is de opbrengst per belasting laag. De aanslag voor een individueel huishouden of bedrijf kan echter aanzienlijk zijn.

De begraafplaatsrechten zijn geen belasting maar een bestemmingsheffing. De begrote opbrengsten mogen niet hoger zijn dan de begrote kosten. In 2024 verwachten gemeenten dat de opbrengst 125 miljoen euro zal zijn. Dat is 3,3 procent meer dan vorig jaar. De verwachte opbrengst uit andere leges, waaronder marktgelden, is volgens het CBS 177 miljoen euro, 12,0 procent meer dan vorig jaar.

Totaal gemeentelijke belastingen en heffingen

Tellen we de opbrengsten uit alle gemeentelijke heffingen op, dan kunnen we de mutatie van de totale opbrengst berekenen. Omdat niet voor alle heffingen de ontwikkeling exclusief volume-effect beschikbaar is, kan deze mutatie alleen inclusief volume-effect worden berekend. Deze totale opbrengst stijgt in 2024 met 8,5 procent tot 13.296 miljoen euro (tabel 12).

Waterschappen

Zuiverings- en verontreinigingsheffing

Waterschappen zijn onder meer verantwoordelijk voor de zuivering van afvalwater. De afvalwaterzuivering wordt bekostigd uit de zuiveringsheffing.

Een klein aantal huishoudens en bedrijven loost het afvalwater direct op het oppervlaktewater. Zij betalen een verontreinigingsheffing. Het tarief is gelijk aan dat van de zuiveringsheffing.

De opbrengst uit de zuiveringsheffing stijgt, gemeten zonder volume-effect, 13,3 procent (1.822 miljoen euro). Inclusief volume-effect stijgt de opbrengst 13,2 procent (13 miljoen euro; tabel 13). De opbrengst uit de verontreinigingsheffing stijgt exclusief volume-effect met 13,7 procent. Inclusief volume-effect stijgt de opbrengst met 25,2 procent.

Watersysteemheffing

Waterschappen zijn ook verantwoordelijk voor het beheren van het waterpeil en zij zorgen voor ‘droge voeten’ (waterkering). Deze kosten worden gedekt uit de watersysteemheffing. De watersysteemheffing bestaat uit vier onderdelen: de ingezetenenheffing, de heffing gebouwd, de heffing ongebouwd en de heffing natuur.

De ingezetenenheffing wordt betaald door huishoudens. De opbrengst uit de ingezetenenheffing bedraagt dit jaar 829 miljoen euro. Als we de verandering van het aantal ingezetenen (volume-effect) buiten beschouwing laten stijgt de opbrengst met 9,1 procent (tabel 14).

De heffing gebouwd wordt door eigenaren van gebouwen (woningen en niet-woningen) betaald en het tarief is, net als de ozb, een percentage van de woz-waarde. De opbrengst is dit jaar 1.025 miljoen euro. Als we uitgaan van hetzelfde areaal gebouwen als vorig jaar (en dus het volume-effect buiten beschouwing laten) is de opbrengst gestegen met 13,1 procent.

De heffing ongebouwd en de heffing natuur worden beide betaald door eigenaren van grond. De heffing natuur door eigenaren van natuurgrond, de heffing ongebouwd door eigenaren van andere ongebouwde grond. Die laatste groep bestaat veelal uit agrariërs, maar ook eigenaren van (spoor)wegen vallen er onder. De opbrengst uit de heffing ongebouwd stijgt (gecorrigeerd voor het volume-effect) met 2,1 procent tot 207 miljoen euro. De opbrengst uit de heffing natuur stijgt met 1,6 procent tot 5 miljoen euro. De stijging inclusief volume-effect bedraagt 2,9 procent voor de heffing natuur en 1,9 procent voor de heffing ongebouwd.

De totale opbrengst van de watersysteemheffing is dit jaar 2.066 miljoen euro. Dat is, als we corrigeren voor de verandering van de grondslagen, 10,3 procent meer dan vorig jaar.

Wegenheffing

Vijf waterschappen beheren een deel van het wegennet in hun beheersgebied. Vier van deze waterschappen brengen hier een afzonderlijke heffing voor in rekening, één waterschap (Scheldestromen) bekostigt het wegenonderhoud uit de opbrengst uit de watersysteemheffing. De wegenheffing wordt vaak alleen betaald door de belastingplichtigen in het gebied waar het wegenbeheer plaatsvindt, niet in het hele waterschap.

Tabel 15 geeft de opbrengsten en de ontwikkeling daarvan. De totale opbrengst van de wegenheffing is dit jaar 49 miljoen euro. Als we de verandering van het aantal huishoudens, hectaren grond en aantal gebouwen buiten beschouwing laten dan stijgt de opbrengst uit de wegenheffing met 8,0 procent.

Totaal waterschapsheffingen

In totaal bedragen de waterschapslasten 3.950 miljoen euro, een lastenstijging van 11,7 procent ten opzichte van vorig jaar (tabel 16).

Provincies

Provinciale opcenten

De opcenten op de motorrijtuigenbelasting zijn de belangrijkste belastingen van provincies. De hoogte van de motorrijtuigenbelasting is onder andere afhankelijk van het soort voertuig (bijvoorbeeld auto of motor), het gewicht van het voertuig en het soort brandstof dat het voertuig gebruikt. Bovenop het bedrag aan motorrijtuigenbelasting komen de opcenten.

Inclusief volume-effect stijgt de opbrengst met 4,7 procent tot 1.878 miljoen euro. De ontwikkeling exclusief volumeontwikkeling is 4,4 procent.

Overige provinciale heffingen

Naast de opcenten op de motorrijtuigenbelasting kennen provincies nog enkele kleinere heffingen. Omdat grondslaggegevens ontbreken, geven we hier alleen de opbrengstontwikkeling inclusief volume-effect weer, op basis van begrotingsgegevens.

De opbrengst uit de grondwaterbelasting is dit jaar net als vorig jaar 18 miljoen euro. De opbrengst uit de overige heffingen bedraagt 29 miljoen euro (een stijging van 29,3 procent).

Totaal provinciale heffingen

De totale opbrengst uit de provinciale heffingen bedraagt 1.924 miljoen euro. Inclusief volume-effect is dat een mutatie ter grootte van 4,7 procent.

Ozb-tarief en woningwaarde

De grondslag voor de ozb is sinds 1995 de woz-waarde van een woning of niet-woning. Deze wordt sinds 2007 ieder jaar opnieuw vastgesteld. De peildatum ligt steeds op 1 januari van het jaar ervoor. De peildatum in 2024 is dus 1 januari 2023. Vóór 2007 werden woz-waarden één keer in de vier jaar vastgesteld (1997, 2001 en 2005). De woz-waarde is in de loop der jaren sterk veranderd. Tot 2010 steeg de gemiddelde woz-waarde van woningen en niet-woningen. Tussen 2010 en 2015 was er door de crisis sprake van een daling en sinds 2015 stijgen de woz-waarden weer. Dit jaar stijgt de waarde van woningen gemiddeld 2,8 procent en die van niet-woningen 3,4 procent, zie kaart 2 en 3.[i]

Belastingbetalers zijn vaak bang dat een hogere woz-waarde leidt tot een evenredig grote stijging van de betaalde ozb. Dat hoeft niet zo te zijn. Ozb-tarieven worden doorgaans afgeleid door de gewenste opbrengst te delen door de belastinggrondslag. Een hogere woz-waarde betekent bij gelijkblijvende opbrengst dus een lager tarief. Gemeenten houden daardoor bij het vaststellen van de ozb-tarieven rekening met de ontwikkeling van de woz-waarde.

Dit is ook te zien in figuur 12. In de figuur is de gemiddelde woz-waarde (rode lijn) en het gemiddelde ozb-tarief voor eigenaren van woningen (blauwe lijn) weergegeven van 1998 tot en met 2024.[ii] Als de gemiddelde woz-waarde stijgt, daalt  doorgaans het ozb-tarief en omgekeerd. Het is echter niet zo dat de stijging van de woz-waarde leidt tot een evenredige daling van het ozb-tarief. Dat ligt ook voor de hand. Als het ozb-tarief ieder jaar in dezelfde mate zou dalen als de stijging van de woz-waarde (of omgekeerd) dan zou de ozb-opbrengst uit woningen gelijk blijven. Gemeenten hebben echter net als iedereen te maken met stijgende kosten, bijvoorbeeld door inflatie.

In afwijking van voorgaande jaren stijgt in 2024 zowel de woz-waarde van woningen (met gemiddeld 2,8 procent) als het ozb-tarief voor woningen (gemiddeld 2,3 procent).

Figuur 12 Ontwikkeling van de gemiddelde woz-waarde en het gemiddelde ozb-tarief voor eigenaren van woningen

Figuur 13 laat de jaarlijkse mutatie van de gemiddelde woz-waarde en het ozb-tarief voor woningen zien.[iii] De figuur laat opnieuw zien dat als de woz-waarde (de rode lijn) stijgt, het gemiddelde ozb-tarief (de blauwe lijn) daalt, en omgekeerd. Daarnaast geeft de figuur weer in welke mate het ozb-tarief jaarlijks stijgt als de woz-waarde niet zou zijn veranderd (grijze lijn).[iv] Zoals verwacht mag worden stijgt het voor de woz-ontwikkeling gecorrigeerde ozb-tarief ieder jaar. De gemiddelde jaarlijkse stijging tussen 2007 en 2024 is 3,2 procent per jaar.[v]

Figuur 13 Jaarlijkse mutatie van de gemiddelde woz-waarde en het gemiddelde ozb-tarief voor eigenaren van woningen

Woningen en niet-woningen

Een ander beeld, dat vooral bij ondernemers bestaat, is dat gemeenten het ozb-tarief voor niet-woningen veel sterker laten stijgen dan dat voor woningen. Doordat de woz-waarde van woningen veel sterker stijgt dan die van niet-woningen is het lastig om dit op basis van de tariefontwikkeling te stellen.

In 1998 was het gemiddelde ozb-tarief voor een woningeigenaar 0,1757 procent van de woz-waarde, dat voor een eigenaar van een niet-woning 0,2046 procent en voor een gebruiker van een niet-woning 0,1648 procent. In 2024 betaalt een eigenaar van een woning gemiddeld 0,0909 procent, een eigenaar van een niet-woning 0,3272 procent en een gebruiker van een niet-woning 0,2333 procent (zie tabel 20).

Op basis van deze cijfers lijkt het alsof de tarieven voor niet-woningen veel sterker zijn gestegen dan die voor woningen. Woningen zijn echter veel sterker in waarde gestegen dan niet-woningen. Dit betekent dat het vergelijken van de tarieven zonder rekening te houden met de verandering van de woz-waarden een vertekend beeld geeft van de lastenontwikkeling voor de belastingbetaler.

Daarom hebben we uitgerekend hoe hoog de tarieven zouden zijn geweest als de woz-waarde sinds 1998 niet was veranderd. Deze gecorrigeerde tarieven geven een beeld van de lastenontwikkeling voor eigenaren van woningen en eigenaren en gebruikers van niet-woningen. De voor de woz-ontwikkeling gecorrigeerde tarieven zijn weergegeven in Figuur 14. De lijnen lopen min of meer parallel. Het ozb-tarief voor eigenaren van woningen (blauwe lijn) stijgt tussen 1998 en 2024 gemiddeld 3,6 procent per jaar, dat voor eigenaren van niet-woningen gemiddeld 3,7 procent per jaar en dat voor gebruikers van niet-woningen 3,3 procent per jaar. De verschillen zijn dus beperkt.^[vi]

Figuur 14 Ontwikkeling ozb-tarieven gebruikers en eigenaren woningen en niet-woningen gecorrigeerd voor de ontwikkeling van de woz-waarden

Naar de gemeentekaarten

Vorige

Terug naar overzicht